Notlar


Türklerin İslamiyet'ten önce meydana getirdikleri edebiyattır. Sözlü ve yazılı olmak üzere ikiye ayrılır:

SÖZLÜ EDEBİYAT

  • Türklerin yazıyı kullanmadıkları dönemdeki edebiyattır. Bu dönemin ürünleri eski Türk topluluklarının sosyal etkinlikleri olarak kabul edilebileceğimiz sığır (av töreni), şölen (kurban töreni) ve yuğ (ölüm töreni) törenlerinden doğan ürünlerdir.
  • Bu törenler şaman, kam, baksı veya ozan adını alan kişiler tarafından yönetilirdi. Bu kişiler, kopuz adındaki bir tür saz eşliğinde bu törenlerde Türk destanlarından parçalar veya sagu, koşuk adı verilen şiirleri söylerlerdi.


YAZILI EDEBİYAT

  • İslamiyet öncesinde Türk edebiyatına ait bilinen yazılı ürün çok azdır. V. yüzyılda Kırgızlar tarafından Göktürk alfabesi kullanılarak yazılan Yenisey Yazıtları, Türk tarihindeki ilk yazılı eserlerdir. Ancak bu yazıtlar Türk tarihini aydınlatacak nitelikler taşımayan mezar taşlarıdır.
  • İslamiyet öncesi Türk edebiyatının en önemli yazılı eseri Orhun (Göktürk) Abideleri’dir.
  • Abideleri ilk kez 1889 yılında Rus tarihçi Yardintsev bulmuştur. Fakat 38 harfli Göktürk alfabesini çözen Danimarkalı bilgin Vilhelm Thomsen olmuştur.
  • Abidelerin ilki M.S. 720 yılında Bilge Tonyukuk tarafından yazılmış ve dikilmiştir. İkinci ve üçüncü abideler Yolluğ Tigin tarafından yazılmıştır. Biri 732 yılında Kültigin adına diğeri ise 735 yılında Bilge Kağan adına dikilmiştir.